- Egun horietan ziberdelituek gora egin ohi dute, zibergaizkile-sareek online bezeroen ahultasuna baliatzen baitute beren jarduera areagotzeko
- Batez ere, balizko merkealdien aurrean jarrera kritikoa izatea eta ordaintzeko metodo seguruak erabiltzea gomendatzen da
Erosketa seguruak bermatzeko asmoz, Ertzaintzak eta Cyberzaintza – Zibersegurtasunaren Euskal Agentziak aholku batzuei jarraitzea gomendatzen diete herritarrei, iruzur posibleen aurrean babesteko, Black Friday eta Cyber Monday kanpainetan eta Gabonetan Internet bidezko erosketak ugaritzearekin batera.
Aste horietan, online merkataritzarekin lotutako delituen gorakada nabarmena erregistratu ohi da, zibergaizkileen sareek beren jarduera areagotzen baitute, online transakzioen bolumen handia dela eta kontsumitzaileek deskontu handiak bilatzen dituztela baliatuta.
Hurrengo deskontu-kanpainak dagoeneko hasi dira Black Fridayri begira (jatorriz azaroaren 28an egin ohi zen), eta astelehenera arte, abenduak 1, jarraituko dute Cyber Mondayrekin —urtean gehien espero diren ekitaldietako bi dira, beherapenak dituzten erosketak egiteko, bai denda fisikoetan, bai linean—.
ZIBERDELITUAK
Gaur egun, Ertzaintzak ezagutzen dituen lau arau-hauste penaletik bat Internet bidez gertatzen da. Zehazki, urteko lehen bederatzi hilabeteetan, Ertzaintzak 19 delitu informatiko erregistratu ditu Euskadin, eta horietatik gehienak (17, .099) iruzur informatikoei dagozkie. Zifra hori gora egiten ari da urtetik urtera.
Ziberiruzurraren metodo ohikoenetako bat phishinga da. Horren bidez, webgune faltsuetara estekatzen duten mezu elektroniko edo bestelako mezu ugari bidaltzen dira, benetako dendak edo saltokiak imitatuz, biktimen datu pertsonalak edo bankukoak lortzeko.
«ARNASA HARTU. 1, 2, 3… KLIK”
Horregatik guztiagatik, Zibersegurtasunaren Euskal Agentziak herritarrak kontzientziatzeko bere kanpaina berria jarriko du abian astelehenean, azaroak 17, “Arnasa hartu. 1, 2, 3… Klik” lelopean. Tonu hurbilekoan eta praktikoan, ekimenak hiru egiaztapen azkar eta gogoratzeko errazak egitera gonbidatzen du. Egiaztapen horiek edonork segundotan aplika ditzake arriskuak murrizteko eta segurtasun handiagoz erosteko, modu kontzienteagoan eta aldez aurretik hainbat egiaztapen egin izanaren konfiantzarekin.
Kanpaina herritar guztiei zuzenduta dago, 3 asteko iraupena izango du, eta komunikabide digitaletan, sare sozialetan eta Cyberzaintzaren webgunean egongo da. Bertan infografiak eta eduki praktikoak eskaintzen dira konfiantzaz erosteko.
AHOLKUAK
Gainera, Ertzaintzak eta Cyberzaintzak aholku praktikoak eta autobabeserako neurriak eskaintzen dizkiete herritarrei, online erosketak modu seguruago eta fidagarriagoan egin daitezen:
- Pentsatu klik egin aurretik: Kontuz ibili esteketan klik egitera animatzen duten eskaintzen iragarkiekin. Ez egin klik, idatzi nabigatzailean webgune ofizialaren helbidea, eskaintza legezkoa dela egiaztatzeko.
- Babestu zaitez WiFi publikoak erabiltzean: Webgunea segurua izan arren, hirugarrenen ekintzaren eraginpean geratzen zara. Batez ere, ez sartu datu pertsonalik edo finantzariorik, hala nola online bankan sartzeko zure erabiltzaile-izena eta pasahitza. Erosi aurretik, deskonektatu WiFi publikoetatik.
- Egiaztatu nabigatzailearen helbide-barra: Ziurtatu erosi nahi duzun webgune ofizialaren webgunean zaudela, eta ez faltsu batean.
- Begiratu ea merkataritza elektronikoaren web-helbidea segurua den: URLaren hasieran “https://” edo “shttp://” agertu behar da.
- Egiaztatu domeinuaren existentziari buruzko informazioa: Domeinua oso berria bada eta entitate misteriotsu baten izenean erregistratuta badago, zure susmoak justifikatuta egongo dira.
- Egiaztatu online denda fidagarria ote den: Erosi aurretik, bilatu online iritziak fidagarritasuna ziurtatzeko. Denda fidagarria bada, harremanetarako informazioa emango du, helbide fisikoa, era guztietako iritzi eta gomendioak izango ditu, etab.
- Berrikusi itzulketen politika: Erne letra txikiarekin!
- Zure kreditu-txartela erabili gabe online erostea: Txartel birtualak, PayPal edo beste zorro birtual bat erabiltzea gomendatzen dizugu.
- Kontuz ibili zure banku-kontuarekin: Aldian-aldian berrikusi mugimenduak, jarduera susmagarriren bat detektatzen baduzu ere.
- Instalatu pasahitzen kudeatzaile bat: Sortu pasahitz desberdinak, ausazkoak eta sendoak saltoki elektroniko bakoitzerako, eta erabili faktore anitzeko autentifikazioa ahal den guztietan.
- Eguneratuta eduki zure gailuak: Eguneratu itzazu zure sistema eragilearen azken bertsiora eta ziurtatu malware eta infekziorik gabe daudela, eta erabili antibirus bat.
Azkenik, iruzur baten biktima izanez gero edo iruzur-saiakera bat antzemanez gero, Ertzaintzaren komisaria batean edo Internet bidez salaketa bat aurkeztea gomendatzen da, ahal den informazio guztia erantsita (mezuak, postak, pantaila-argazkiak, ordainketa egiaztagiriak, etab.), ikerketa errazteko.