- José García Montalvo katedradun eta ekonomialariak jarri ditu mahai gainean etxebizitza-merkatu eskuragarria sustatzeko erronkak
- House Actioneko lehen panel teknikoak datuen eta gardentasunaren garrantzia jarri du mahai gainean, inbertsio publikoa eta erregularra hobeto bideratzeko
- Bigarren panelak bizitegi-bazterketari eta tentsioan dauden eremuetako gizarte-ekintzari heldu die, honako hauen bidez: esleipen-kupo eta -irizpide inklusiboak, gazteak eta familiak babestea, kolektibo kalteberen arreta, baliabideen lurralde-oreka
House Action Nazioarteko I. Kongresuak katedradunak, arduradun politikoak, ikertzaileak eta sektoreko profesionalak bildu ditu hiru mahaitan, bizileku-merkatu eskuragarriari aurre egiteko erronkei buruz eztabaidatzeko, erabakiak hartzeko etxebizitzari buruzko datu-base desberdinak izatearen garrantziari buruz eztabaidatzeko eta tentsioan dauden eremuek gizartean duten eraginari buruz eztabaidatzeko.
José García Montalvo katedradun eta ekonomialariak hitzaldi bat eman du etxebizitzen merkatu eskuragarria sustatzeko erronkei buruz, agerian utzi baitu «hiri handi guztiek arazo bera dutela, olio-orban gisa beren metropoli-eremuetara hedatzen diren hiri handietan kontzentratutako arazoa dela», baina adierazi duenez, «munduko beste hiri batzuetan ere gertatzen da».
Izan ere, katedradunaren ustez, arazoaren arrazoia «ekonomia politikoa» da; izan ere, ordezkari politikoek herritarrak asebete nahi dituzte eta, etxebizitza-jabeen kasuan, ez dute beren jabetzak balioa galtzea nahi. «Hauteskundeak irabazi nahi dituen politikariak, oharkabean, galga jartzen ari da, etxebizitza gehiago eraikiz gero, jabetzako etxebizitzek balioa galtzen dutelako».
Bere hitzaldian, ekonomialariak mahai gainean jarri du Estatuko daturik txarrenak, beste herrialde batzuekin konparatuta, alokairuko etxebizitzen proportzioa, etxebizitza eraikitzeko oztopoak eta etxebizitza sozialik eza direla, % 2,5 ingurukoa, Europar Batasuneko % 8tik urrun.
García Montalvok nabarmendu duen beste arazoetako bat etxebizitzaren arloko segurtasunik eza eta horrek dakarren arriskua da. Zentzu horretan, alokairuen prezioa mugatzearen adibidea jarri du, alokairuko etxebizitza hori pisu turistiko edo aldi baterako batengatik aldatzen duen edo, azkenean, saltzen duen jabearen errentagarritasuna mugatzen duen neurria.
«Jabearen irudipena da arriskua handitzen ari dela, segurtasunik eza handitzen ari delako», adierazi du katedradunak, eta nabarmendu du arazoaren konponbidearen zati bat alokairu sozialeko etxebizitzak izango liratekeela, kolektiboei – gazteei, guraso bakarreko familiei eta etorkinei – irtenbidea emateko. Bestela, «beti egongo dira ilararen amaieran alokairuko etxebizitza bat eskuratzeko, eta, lehenik eta behin, nomada digitalak egongo dira, eta lehen postu horiek alokairu sozialekin bakarrik beteko dituzte».
Bere hitzaldiari amaiera emateko, José García Montalvok Euskal Autonomia Erkidegoko etxebizitza-politika jarri du adibidetzat, politika sendoak eta denboran zehar iraunaraziak dituelako, oinarrizko printzipio argiak dituelako, ongi bideratuak eta erraz aplikatzekoak, aldizkako txostenen bidezko politiken ebaluazioan interesa duelako eta ingeniaritza instituzionala duelako. «Hemen ingeniaritza instituzional bat dago, arazoaren sustraira doana. Erakunde publiko guztien interesak koordinatu behar ditugu «, adierazi du.
Etxebizitzen datu-base irekien eta kalitatekoen garrantzia
House Action: Hiri erresilienteak lehen bizitegi-merkatu tentsionatuak I. Nazioarteko Biltzarrak panel teknikoan (ekintza publikorako datuak) etxebizitzei buruzko datu-base irekiak eta kalitatezkoak izatearen garrantzia aztertu du, neurrien eraginaren ikuspegia izaten eta, horrela, erabaki politikoak hartu ahal izateko.
Hitz egiten lehena Julien Dijol Housing Europe-ko idazkari nagusiaren albokoa eta Politiken zuzendaria izan da, eta irmo hitz egin du «errealitate berriak etxebizitza-politiketara egokitu behar direla eta horretarako datuak ezinbestekoak direla» esaterakoan.
Antzeko adierazpenak egin ditu Aleix Arcarons O-HBko (Bartzelonako Etxebizitzaren Behatoki Metropolitarra) zuzendarikideak ere. Erakunde hori arduratzen da, besteak beste, 2024ko martxoan Kataluniako hiriburuan indarrean sartu zen alokairu-mugaren ondorioen jarraipena egiteaz. Arcaronsek gogorarazi du Katalunian 271 udalerri daudela bizitegi-merkatu tentsionatuko eremu izendatuta, 947 guztira, nahiz eta biztanleriaren % 90i eragiten dien.
Bere hitzaldian, Arcaronsek azaldu du zaila dela atarietako datuak biltzea alokairuko apartamentuen bolumenaren ikuspegi orokorra izateko, eta horregatik komeni dela erregistratzaileen, notarioen eta fidantzen datuak izatea edo Zerga Agentziaren aitorpenetatik aurrera zenbat fidantza ez diren gordailutzen jakitea. «Horri esker, askoz hobeto ulertuko genuke merkatuak nola funtzionatzen duen eta, ondorioz, errealitatera askoz gehiago egokitzen diren politikak nola diseinatu», adierazi du Bermeoko Ospitaleko zuzendarikideak, eta elkarreragingarritasunaren zailtasunak ere agerian utzi ditu. «Ezinbestekoa da etxebizitza-datuetarako sarbidea eta elkarreragingarritasuna lortzea, datu horiek oinarri hartuta garatzen diren politiketan konfiantza bermatzeko funtsezko zatia baita».
Stephanie Jankel, Parisko APUReko azterlanen zuzendari eta hirigilearen ustez, ahalik eta datu gehien izan behar dira hainbat iturritatik, legegileari erabakiak hartzen laguntzeko, adibidez, alokairuak dopatzea. «Iturriak esango dituzten eragile inpartzial adituak eta serioak behar ditugu, iturri pribatuak behar ditugu eta, azken batean, lan egiteko datuen nñumeroa handitu eta kudeaketa-datuak azterketak egiteko erabili behar ditugu», adierazi du urbanistak.
Antzeko adierazpenak egin ditu Javier Martín MITMAko Etxebizitza eta Lurzoruaren zuzendari nagusiak ere, eta beharrezkotzat jo du ahalegin handiagoak egitea datu-iturriak identifikatzeko, taldekatzeko eta ulergarri egiteko. Zentzu horretan, etxebizitzaren salerosketari eta alokairu-merkatuari buruz dauden datuak bereizi ditu; izan ere, adierazi duenez, «duela gutxi arte ahaztutako datu nagusia izan da, eta orain datuen desberdintasuna eta dibergentzia dago».
Etxebizitzaren eta gizarte-bazterkeriaren konponbidea
Gune tentsionatuetako bizitegi-bazterketa eta gizarte-ekintza eztabaidagai izan dira House Action I. Nazioarteko Biltzarraren bigarren panelean. Hiri erresilienteak dira tentsioz betetako egoitza-merkatuen aurrean, eta Provivienda, Sareen Sarea eta Nafarroako Gobernuko eta Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza Zuzendaritza Nagusietako ordezkariak bat etorri dira kanporatze-arriskutik etxebizitzagatik gizarteratzera igarotzeko beharra azpimarratzean. Nola? Adibidez, eskubideen ikuspegia eta bizitegi-bazterkeriaren prebentzioa indartuz goranzko errenta-testuinguruetan.
Hizlariak bat etorri dira neurri eta estrategia partekatuak dibertsifikatu eta artikulatzeko premian, gaur egun dauden bizitegi- eta gizarte-arazoei aurre egiteko.
Horrela, Eduardo Gutiérrez Etxebizitzaren Aldeko zuzendari nagusiak beste herrialde batzuetan ere (Vienan, Frantzian edo Herbehereetan, esaterako) lan egiten duten etxebizitza-hornitzaile diren gizarte-elkarteen garrantzia azpimarratu du. Lankidetza publiko-pribatuekin etxegabetasun-programak izatea ahalbidetzen duten erakundeak. » % 60 estatuko etxebizitza-funts batetik dator, eta beste % 40, adibidez, kreditu baxuarekin dirua mailegatzen duen Banka Etikotik», azaldu du Gutierrezek, eta 67 eta 77 urteko Celso eta Ovidioren adibidea jarri du. Sistema horri esker, Tenerifeko Santa Cruzen 80 metro koadroko etxebizitza batean sartu dira, 390 euroko alokairuarekin.
Egungo arazoarekiko neurri eta irtenbide alternatiboak egituratzeko orduan, Ruben Mendez Sareen Sareko Etxebizitza Batzordeko bozeramaileak etxebizitza-kooperatiben aldeko apustua egin du, hainbat kolektiborentzat potentzial handia duela eta estrategia kolektiboak eta komunitarioak ezartzen dituela uste duelako.
Nafarroako Gobernuko Etxebizitza zuzendari Elga Molinaren ustez, merkatu tentsionatuko zonek eta prezioen mugaketan dituzten inplikazioek ere ez dute konponbide bakarra izan behar. Molinaren ustez, gaur egungo bi erronka nagusiak prezio eskuragarriko etxebizitza-eskaintza eta segurtasuna dira. Bere ustez, segurtasun horren arrazoia da merkatu tentsionatuko eremuetan alokairu-kontratuak luzeagoak direla eta horrek egonkortasuna eta segurtasuna ematen duela. Bere mahaikideek bezala, Elga Molinak uste du ahalik eta etxebizitza-tipologia handiena bilatu behar dela, beharretara gehien egokitzen dena aukeratzeko.
Antzeko adierazpenak egin zituen Alokabideko zuzendari nagusi Patricia Valek ere, eta beste neurri batzuk ere jarri zituen mahai gainean, hala nola, bizitegi-baliabide berriak bilatzea eta beste erabilera batzuk ematea lokalei, adibidez, baina baita fiskalitatearen eta laguntzen gaia aztertzea ere. «Gizarteak etxebizitza duina lortzeko neurri guztiak martxan jartzea eskatzen du», azpimarratu du Valek. Izan ere, bere azalpenean adierazi duenez, bazterketa saihesteko «bizitegi-bazterketa prebenitu behar da, hirugarren sektoreko erakundeei etxebizitzak lagatzeko programak lagundu eta gaitu behar dira, eta dagoeneko gure programetan dauden egoiliarrekin esku hartu behar da».
Hutsik dauden etxebizitzen arazoari dagokionez, Alokabideko zuzendari nagusiak Bizigune programa ekarri du gogora. Programa horrek segurtasun juridikoa eskaintzen die jabeei, eta aukera ematen du berehala beste bizileku bat izateko gizarte-larrialdiaren ondorioz (genero-indarkeriaren biktimak, hondamendiak, etab.).
Azkenik, epe labur, ertain eta luzerako etxebizitza-politikak egin behar direla adierazi dute txostengileek. Etxebizitza publikoa inklusiboa izatea eta beharretara egokitu ahal izatea, «etxebizitzaren arazoari irtenbidea emateaz gain, gizarte-bazterketa ere saihestu behar delako», bat etorri dira lau hizlariak.